زندگینامه:
محقق داماد، سید محمّد
نام هاي ديگر: آیت اللّه محقق داماد،محقق یزدی،
موطن: احمد آباد اردکان
نام پدر : سید جعفر موسوی
تاريخ وفات: 1393قمری

زندگینامه ها:
مرحوم آیة اللّة حاج سید محمد محقق داماد به سال 1325ه.ق(1) در خانواده ای روحانی - که به تقوا اشتهار داشتند - در احمد آباد اردکان به دنیا آمد.
آن مرحوم مانند جدّ خود پیامبر کرم (ص)قبل از ولادت پدر را از دست داد و در شش سالگی مادرش از دنیا رفت.
پدر بزرگوارش روحانی مخلص به نام سید جعفر موسوی از علاقمندان واقعی خاندان پیامبر (ص) بود. او قبل از تولد فرزند به شوق زیارت عتبات عالیات با پای پیاده از وطن خود خارج شد و در همین سفر روح پکش به ملکوت اعلی پیوست.
حاج سید محمد پس از تحصیل علوم مقدماتی در اردکان راهی شهر یزد شد و از محضر استادان بزرگ آن زمان در یزد کسب فیض نمود.

استادان وی در یزد
1 -حجة الاسلام حاج سید یحیی واعظ یزدی ( متوفای 1362هق)
وی از وعاظ بزرگ در احمد آباد اردکان متولد گردید و در شهر یزد به تحصیل و تدریس پرداخت سپس به اصفهان رفت و از علمای اعلام، آقای سید مهدی درچه ای، شیخ اسدالله قمشه ای، میرزا جهانگیر خان قشقایی و آقا میرزا احمد مدرّس بهره مند گردید.
2 - سید حسین باغِ گندمی.
وی از شاگردان برجسته آیت الله العظمی حاج سید محمد کاظم طباطبایی یزدی بود که سالها در عتبات از محضر علما کسب فیض نمود و سپس به وطن خود یزد بازگشته به امر تدریس مشغول گردید.
3 - سید احمد مدرس
وی از مدرسین ماهر و معروف یزد بوده و حجةالاسلام ریحان یزدی نیز از شاگردان او محسوب می شود.
4 - آیة الله حاج شیخ غلامرضا فقیه یزدی ( 1378 - 1295ه.ق)

وی فرزند حاج ابراهیم یزدی ( کوچه بِیُکی) است که در سال 1309ه.ق وارد حوزه علمیه مشهد گردید و بعد از تحصیل علوم ادبی و اندکی فقه و اصول و کلام همراه آقا سید حسن قوچانی معروف به آقا نجفی با پای پیاده و رنج فراوان از مشهد به یزد و سپس به اصفهان رفت.
وی پس از پنج سال اقامت در اصفهان و تحمل زحمت و تنگدستی زیاد در سال 1319ه.ق عازم نجف شد و از محضر علمای بزرگواری چون حاج میرزا حسین فرزند حاج میرزا خلیل، و آیت الله آسید محمد کاظم یزدی، و آخوند ملامحمد کاظم خراسانی و آشیخ هادی محقق تهرانی و آشیخ محمدباقر شیرازی اصطهباناتی بهره مند شد، و به وطن خود یزد مراجعت و در آنجا مقیم گردید.
او، علاوه بر تدریس در حوزه علمیه، اهتمام زیاد، به امر تبلیغ و ارشاد مردم داشت و چون سخنانش از دل بر می خواست ناچار بر دل می نشست.
نفوذ کلام و نیکویی اخلاقش زبانزد خاص و عام بود. بسیاری از اهالی یزد معتقدند که وی اهل کرامت بود.
آیةالله حاج شیخ غلامرضا از آیةالله حائری مؤسس حوزه علمیه قم و حاج میرزا سید علی مدرس لب خندقی اجازه اجتهاد داشت. با اینکه در آن زمان گاهی بیش از صد هزار تومان در سال از سهم مبارک امام (ع)به دستش می رسید هیچ از آنها استفاده نمی کرد و از راه هدایای ناچیزی که مردم در پی تبلیغ و ارشاد به او می دادند، به زندگی ساده خویش ادامه می داد.
وی در روز جمعه ذیحجه ( 11تیر ) 1338در سن هشتاد و سه سالگی رحلت نمود و در مقبره ای کنار مزار امامزاده جعفر یزد به خک سپرده شد.

مهاجرت به قم
مرحوم آقای داماد در سال 1341ه.ق در سن 16سالگی درست یک سال پس از تأسی حوزه علمیه قم به دست مبارک آیةالله حائری یزدی، با راهنمایی استاد به قم مهاجرت نمود.
عنایت خاصی که مرحوم حاج شیخ غلامرضا، موقع بدرقه شاگردش مبذول داشت به اندازه ای جالب بود که نظیرش کمتر دیده شده است. آنگونه که استاد معظم حاج آقا موسی شبیری زنجانی دامةافاضاته نقل می فرمود: مرحوم آقای داماد وقتی کیفیت آمدن استادش به گاراژ برای بدرقه و کندن لباس و جوراب و پوشاندن آنها بر وی را متذکر می شد اشک در چشمانش حلقه می زد.

استادان وی در قم آیةالله محقق، در قم نیز از محضر استاتید و آیات عظام کسب فیض نمود که نام تعدادی از آنها از این قرار است:
1 - آیةالله میر سید علی یثربی کاشانی( متوفای 1380ه.ق)
2 -یةالله سید محمد تقی خوانساری( متوفای ) 1371
3 - آیةالله میرزا محمد همدانی( متوفای 1365ه.ق)
4- آیت الله سید ابولحسن رفیعی قزوینی
5 -آیةالله حاج سید محمد حجّت کوه کمری ( متوفای ) 1372
6 - آیةالله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی( متوفای ) 1355
آیةالله مؤسس به این شاگرد عنایت خاص داشت و با داشتن چنین شاگردانی به آینده حوزه علمیه قم دلگرم و امیدوار بود.
همین عنایت استاد و موقعیت ممتاز علمی و تقوایی وی سبب شد که مرحوم آیةالله حائری وی را به دامادی خود بپذیرد و از آن روز به لقب داماد مشهور و معروف گردید.

تشکیل حوزه درسی او پس از ارتحال استادش آیةالله حائری، رسما تدریس در حوزه علمیه قم را شروع کرد و در مدت کوتاهی محضر درسش محل تجمع فضلای بنام حوزه گردید.
وی به قدری به امر تدریس اهمیت می داد که در ایام تعطیل دروس حوزه نیز به تدریس و تربیت طلاب می پرداخت در محضر محقق داماد دانشوران بزرگی تربیت شدند که نام برخی از آنان را زینت بخش این مقاله می آوریم.
1 - شهید حاج شیخ مرتضی مطهری
2- شهید سید محمد حسین حسینی بهشتی
3 - شهید حاج شیخ عبدالرحیم ربانی شیرازی
4 - امام موسی صدر
5 - شهید دکتر محمد مفتح همدانی
6 - شهید حاج شیخ علی قدوسی
7 - شهید حاج آقا مصطفی خمینی فرزند رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران
8 - حاج شیخ مرتضی حائری یزدی
9 - حاج شیخ احمد پایانی
و...
و تعداد کثیری از استادان بزرگوار حوزه علمیه که هم کنون بر کرسی تدریس اندوخته های علمی و عملی خویش را در اختیار شاگردان قرار می دهند و چون استاد خویش آیةالله محقق داماد به تعلیم و تربیت شاگردان مشغولند بعضی از آنها عبارتند از:
1 - عبدالله جوادی آملی.
2 - حاج آقا موسی زنجانی.
3 - میرزا علی احمد میانجی.
4 - رسید حسن طاهری.
5 - حاج شیخ ناصر مکارم شیرازی.
6 - حاج شیخ حسین مظاهری اصفهانی.
7 - حاج شیخ محمد تقی ستوده ارکی.
8 - حاج سید علی محقق( فرزند آن مرحوم) .
9 - حاج شیخ حسین نوری همدانی.
10 - محمد مؤمن قمی.
11 - سید جلال طاهری اصفهانی.
ویژگیهای اخلاقی
این فقیه فرزانه، به تدریس فقه و اصول و پرورش فضلاء، علاقه فراوانی داشت و از برجسته ترین استادان حوزه محسوب می شد.
روزهای آخر عمر از عارضه سکته قلبی رنج می برد از ماه مبارک رمضان به بعد در منزل بستری گردید وقتی همه طبقات مخصوصا شاگردانش به دیدار وی می رفتند، گاهی اوقات که ساعت درسشان فرا می رسید و خود را از شرکت در جلسه درس محروم می دید. اشک می ریخت و این جملات پر ارزش را می فرمود:
« من از مرگ نمی ترسم ولی از این می ترسم که وجود عاطل و باطلی باشم و نتوانم انجام وظیفه شرعی کنم» .
حضرت آیةالله مؤسس در حق ایشان می فرمود:
« آقای داماد از خوش فکرترین شاگردان من است» .
او بسیار خوش مجلس، شوخ و شیرین سخن بود، به مقامات ظاهری دنیا اهمیّت نمی داد. بسیار متواضع، بی اعتنا به جاه و جلال ظاهری و با زهد و پارسایی زندگی را سپری کرد.
گاهی که به مناسبت خاص در مسند ارشاد و وعظ قرار می گرفت سخنانش در دلهای شنوندگان اثر بسیار عمیقی داشت و به هنگام دعا و مناجات و مراسم سوگواری هر بیننده ای تحت تأثیر حالت روحانی و چشم اشکباری وی قرار می گرفت

وفات
این عارف عظیم الشأن در چهارشنبه 2ذی حجه 1388بر اثر سکته قلبی پس از 75روز بیماری دار فانی را وداع و به معبود خویش پیوست. اهالی قم بعدازظهر همان روز پیکر پک ایشان را با اندوه فراوان و چشمان گریان تشییع نموده در مقبره ای از مقابر شرقی صحن مطهر حضرت معصومه (ره)مقابل ایوان آینه به خاک سپردند.

سپس به پاس تجلیل از مقام علمی و زهد و تقوای ایشان از طرف مراجع عالیقدر و اساتید حوزه و شاگردان آن مرحوم و مردم متدین شهرها مراسم فاتحه برگزار گردید.

فرزندان
از وی فرزندان لایق و شایسته ای باقی مانده است که از میان آنها حضرت حجةالاسلام و المسلمین حاج سید علی محقق، از اساتید محترم حوزه علمیه قم و عضو جامعه مدرسین و از ائمه جماعت مسجد بازار قم می باشند که به جای مرحوم پدر بزرگوارشان اقامه جماعت می نمایند و حضرت حجةالاسلام و المسلمین حاج سید مصطفی محقق که از فضلا و مدرسین حوزه بوده مدت طولانی ریاست سازمان بازرسی کل کشور جمهوری اسلامی ایران را بر عهده داشتند و در موضوعات مختلفی صاحب تألیف می باشند.

آثار وی
آثار علمی چندی از آیةالله محقق داماد باقی مانده است که از جمله حواشی بر عروةالوثقی است که به قلم خود آن مرحوم نگارش یافته است.
بعضی از شاگردان آن مرحوم نیز دروس استاد را تقریر و به رشته تحریر در آورده اند که برخی از آنها به زیور طبع آراسته گردیده است.
از میان آن شاگردان که تقریر بحث های استاد را نگاشته اند، چند نفر را نام می بریم:
1 - استاد حاج شیخ عبدالله جوادی آملی که مباحث حج، صلوة، صوم، اعتکاف، خمس، و قسمت عمده زکات را تقریر و به رشته تحریر در آورده اند، دوره « کتاب الحج» در سه جلد طبع و نشر گردیده و کتاب صلوة نیز زیر چاپ است.
2 - استاد ناصر مکارم شیرازی، دوره اصول ایشان را نوشتند.
3 - حاج سید جلال الدین طاهری اصفهانی، مبحث طهارت و دوره اصول را تقریر نمودند.
4 - حاج شیخ محمد مؤمن، بحث صلوة را نوشته اند.
در این اواخر برای زنده نگهداشتن یاد آن فقید سعید، کمیسیون نامگذاری امکن اردکان، خیابانی را در انتهای خیابان آیةالله خامنه ای اردکان به نام آیةالله داماد نامگذاری نموده است.