سوال
 
لطفا"کلیاتی از برنامه پزشک خانواده روستائی یا بیمه روستائی رابیان نمائید.
 
پاسخ:
 
اگر ما در بحث سلامت دنبال عدالت هستيم تنها سيستمي كه مي تواند اين گروه را پوشش دهد بحث پزشك خانواده است. معني پزشك خانواده اين است كه هر ايراني و هر فردي پزشك خود و مسئول سلامت خود را مي شناسد ونیز هر پزشكي جمعيت تحت پوشش خود را مي شناسد كه بايد به آنها خدمات ارائه دهد.
پزشك خانواده داراي حداقل مدرك دكتراي حرفهاي پزشكي و مجوز معتبر كار پزشكي است و در نخستين سطح خدمات، عهدهدار خدمات پزشكي سطح اول است و مسووليت¬هايي از قبيل: توجه به جامعيت خدمات، تداوم خدمات، مديريت سلامت، تحقيق و هماهنگي با ساير بخشها را برعهده دارد.
پزشك خانواده مسووليت دارد خدمات سلامت را در محدوده بسته ایي تعريف شده (بسته خدمت)؛ بدون تبعيض سني، جنسي، ويژگيهاي اقتصادي اجتماعي و ريسك بيماري در اختيار فرد، خانواده، جمعيت و جامعهي تحت پوشش خود قرار دهد. پزشك خانواده در صورت لزوم بايد براي حفظ و ارتقاي سلامت، از ارجاع فرد به سطوح بالاتر استفاده كند، ولي مسووليت پيگيري تداوم خدمات با او خواهد بود. پزشك خانواده مسوول اداره كردن تيم سلامت است.
افراد تحت پوشش پزشك خانواده براي دريافت خدمات بهداشتي و درماني به او مراجعه مي كنند و هركس مايل نباشد از طريق وي وارد سيستم دريافت خدمات شود، موظف است تمام هزينه هاي درماني را شخصا" پرداخت نمايد. پزشك خانواده، بيمار را در سيستم ارجاع قرار مي دهد و او را از بدو ورود به سيستم تا پايان درمان و مراقبتهاي پس از درمان تحت نظر خود دارد.
 
سوال:
فرآینداجرایی این برنامه توضیح دهید.
 
 
پاسخ:
 
در قانون بودجه سال 1384، سازمان بيمه خدمات درماني موظف گرديد تا با صدور دفترچه بيمه خدمات درماني براي تمام ساكنين مناطق روستايي، عشايري و شهرهاي زير 20000 نفر امكان بهره مندي از خدمات سلامت را درقالب برنامه پزشك خانواده و از طريق نظام ارجاع فراهم آورد. بدين ترتيب فرصتي مناسب پديد آمد تا شرايط مساوي به منظور دسترسي راحت و مناسب به خدمات سلامت براي مناطق مختلف شهري و روستايي كشور فراهم شود.
با انجام بررسي هاي كارشناسي بعمل آمده در برنامه كشوري اصلاح نظام سلامت ودرنظر گرفتن بسته خدمات پزشك خانواده، جمعيتي درحدود 2000 تا 4000 نفر بازاي هر تيم پزشك خانواده درنظرگرفته شد.
تبيين مسير ارجاع كه يكي از محورهاي اصلي پزشك خانواده است.ازویژگیهای بارزاین برنامه بوده به گونه ایی که براساس آن، مراجعه كننده به منظور دريافت خدمات بهداشتي و درماني بايد ابتدا به بهورز (خانه بهداشت) مراجعه و در صورت لزوم با ارجاع بهورز به پزشك خانواده مراجعه كند و درصورت نياز با برگه دفترچه بيمه روستايي به پزشك متخصص معرفي گردد و پزشك متخصص، پس از انجام اقدامات درماني و توصيه هاي لازم و انعكاس آنها در فرم بازخوراند، بيمار را براي ادامه درمان به مبداء ارجاع معرفي كند.
درحقیقت خدمات و مراقبتهاي سلامت در سه سطح در اختيار جمعيت و جامعه گذاشته مي­شود:
 
سطح اول خدمات: خدماتي كه توسط واحدي در نظام سلامت (مركز بهداشتي درماني روستايي يا مركز بهداشتي درماني شهري روستايي و خانه هاي بهداشت تابعه آنها طبق طرح گسترش شبكه شهرستان) ارائه مي گردد. اين واحد به طور معمول در جايي نزديك به محل زندگي مردم قرار دارد، و در آن، نخستين تماس فرد با نظام سلامت از طريق پزشك خانواده يا تيم سلامت (بهورز) اتفاق مي­افتد. خدماتي از قبيل: ارتقاي سلامت، پيشگيري و درمانهاي اوليه، ثبت اطلاعات در پرونده سلامت و ارجاع و پي­گيري بيمار عمده­ي خدمات اين سطح را تشكيل مي­دهند كه در چهارچوب خدمات­ واحد پزشك خانواده، تجويز دارو و درخواست انجام خدمات پاراكلينيك شكل مي­گيرد.
 
سطح دوم خدمات:  خدمات درمان تخصصي سرپايي يا بستري كه توسط واحدي در نظام سلامت ارائه مي شوند. اين دسته از خدمات دراختيار ارجاع­شدگان از سطح اول قرار مي گيرند و با ارائه بازخورد نتيجه از سطح دوم به پزشك خانواده­ي ارجاع كننده، او را از نتيجه كار خويش مطلع مي­سازند. خدمات تخصصي سرپايي، خدمات بستري، تجويز دارو و درخواست انجام خدمات پاراكلينيك از فعاليت­هاي اين سطح مي باشند.
 
سطح سوم خدمات:  خدمات فوق تخصصي سرپايي يا بستري كه توسط واحدي در نظام سلامت با اولويت در چهارچوب بيمه­هاي پايه در اختيار ارجاع­شدگان از سطوح اول و دوم قرار مي­گيرند و بازخورد لازم را براي سطح ارجاع كننده فراهم مي­سازند. در اين سطح نيز تعهدات از راه خدمات فوق تخصصي، تجويز دارو و درخواست انجام خدمات پاراكلينيك صورت مي­گيرد.
 
سوال:
اهداف  این برنامه رابیان نمایید.
 
پاسخ:
ازاهداف ومزایای این برنامه می توان به:
1- عدالت در سلامت
2- ارائه خدمات سلامت به صورت تيمي
3- جلب مشارکت مردم در ارتقاء سلامت
4- جلب مشارکت ساير بخشهاي توسعه در برنامه هاي سلامت
5- ارائه خدمات سلامت در قالب نظام ارجاع
6- اصلاح شيوه زندگي مردم
7- کاهش سهم پرداخت هزینه های درمانی ازسبداقتصادخانوارهای تحت پوشش
8- پاسخ گویی بهترنظام سلامت دردرمان وبهبودی بیماران
و...اشاره نمودکه البته دریک پروسه زمانی 10ساله نتایج آن قابل اندازه گیری میباشد.
 
سوال:
چه خدماتی دراین برنامه ارائه میشود.
 
پاسخ:
بااستقرارتیم سلامت که شامل : پزشک ، بهورز ، ماما یا پرستار ،کاردانهاي بهداشتي و ... درمراکزبهداشتی درمانی مجری برنامه، بسته خدمات و مراقبت های سطح یک ، جهت پزشک خانواده در 5 بخش ارائه می شودکه شامل: پیشگیری ، آموزش و ارتقاء سلامت ، درمان اولیه و تدبیر فوریت ها ، ارجاع و مدیریت سلامت میباشد.
 
که دربخش پیشگیری بطور خلاصه میتوان به :
 
1- سلامت خانواده و جمعیت : شامل ( سلامت مادران، سلامت کودکان، تنظیم خانواده، برنامه غربالگری سرطانهای زنان، برنامه سلامت سالمندان)
 
2- مدیریت بیماریهای واگیردار
 
3- ایمن سازی ( واکسیناسیون )
 
4- مدیریت بیماریهای غیر واگیر
 
5- غربالگری ( ریسک فاکتورهای شایع بیماریهای غیر واگیر، دیابت، پرفشاری خون )
 
6- بهبود تغذیه جامعه
 
7- سلامت محیط
 
8- سلامت کار
 
9- سلامت جوانان و مدارس
 
10-سلامت دهان و دندان
 
11-سلامت روان
 
و... اشاره نمود
 
دربرنامه آموزش و ارتقای سلامت به مواردزیرپرداخته میشود :
 
1- آموزش سلامت و ترویج بهداشت
 
2- ترویج شیوه زندگی سالم
 
3- افزایش محیطهای حامی سلامت
 
4- افزایش سیاستهای حامی سلامت
 
5- افزایش اقدام جامعه به سمت سلامت
 
در درمان اولیه و فوریت ها :
 
1- ویزیت بیماران
 
2-ارائه خدمات داروئی،تشخیص آزمایشگاهی وپاراکلینیکی
 
3- اقدامات ساده جراحی و بالینی
 
4- تزریقات وپانسمان
 
5- ویزیت در منزل ( در شرایط خاص)
 
6- مشاوره
 
7- فوریت ها
 
و...ازمهمترین فعالیتها تلقی میشود.که البته به علت سطح بندی شدن خدمات درمانی درسطوح سه گانه یادشده،درصورت عدم ارائه هریک ازخدمات درسطح اول،خدمات موردنیازمراجعین ازطریق نظام ارجاع درسطوح بالاترقابل ارائه میباشد.
 
دربخش خدمات ارجاع :
 
1- ثبت نام جمعیت تحت پوشش و تشکیل پرونده سلامت
 
2- ثبت اطلاعات هر بار مراجعه فرد در پرونده سلامت
 
3- ارجاع مراجعین نیازمند به سطوح بالاتر
 
4- پیگیری بیماران
 
5- پیگیری دریافت بازخورد از سطوح ارجاع
 
6- تنظیم و ارائه گزارشهای مورد نیاز
 
7- تبادل اطلاعات با پزشکان خانواده دیگر
 
و... رامی توان اشاره کرد.
 
 
ودربرنامه مدیریت سلامت :
 
1- ثبت داده ها و مدیریت اطلاعات سلامت افراد و جمعیت تحت پوشش
 
2- اقدام به حل مسائل بهداشتی از طریق همکاریهای درون بخشی و بین بخشی
 
3- تلاش در حل مسائل سلامت جامعه از راه جلب مشارکت مردمی
 
4- همکاری در اجرای برنامه های استانی و کشوری
 
5- همکاری در برنامه های مقابله با بلایای طبیعت و عضویت در تیم های مذکور
 
6- پایش و ارزشیابی خدمات تیم سلامت
 
و... ازبارزترین فعالیتهاست.
سوال:
تاکنون چه اقداماتی درخصوص اجرایی شدن این برنامه ملی درروستا هاو شهرهای تابعه شهرستان اردکان صورت گرفته است؟
 
پاسخ:
ابتدابه منظور عملياتي كردن برنامه بيمه روستايي و پزشك خانواده، ستاد اجرايي برنامه بيمه روستايي و پزشك خانواده درسطح شهرستان باحضورمسئولین بخشهای سیاسی،بهداشت ودرمان وبیمه خدمات درمانی شهرستان تشکیل ودراین راستا طراحي برنامه هاي عملياتي در هر سطح، ارائه راهكارهاي عملي، كمكهاي فني و پشتيباني به سطوح پائين تر، نظارت بر عملكرد سطح بلافصل خود، تنظيم جريان منابع مالي به شكلي موثر و بهنگام در هر سطح، موردبررسی وسیاستگذاری گردید.
درروستاهاوشهرهای مجری طرح نیزباتشکیل هیئت های امناءوتوجیه کامل آنها مقدمات اجرائی برنامه فراهم گردید.
گام بعدی،سرشماری خانه به خانه درروستاهاوشهرهای مجری،شامل:احمدآباد،ترک آباد،عقدا،مزرعه نو،خرانق ورباط پشت بادام وآبادیهای اقماری آنها بودکه ضمن تکمیل اطلاعات جمعیتی وبهداشتی پرونده های خانوارکه درپایگاههای بهداشتی وخانه های بهداشت نگهداری میشوند،تعدادبالغ بر7000نفرازافرادی که تحت پوشش هیج بیمه ائی نبودندشناسایی وبامعرفی به اداره بیمه خدمات درمانی شهرستان،صاحب دفترچه بیمه روستائی گردیند.
عقد قرارداد با اداره کل بيمه خدمات درمانی استان براي ارائه خدمات سلامت سطح اول به شيوه سرانه،گام بعدی بودکه باتوجه به اینکه، وظيفه تامين خدمات پزشكي، مامايي، دارويي، آزمايشگاهي و راديولوژي (به شرحي كه در دستورالعملهای ابلاغی آورده شده بود) به عهده مركز بهداشت شهرستان واگذارگردیده بود .با فراخوان متاقضیان پزشک وماما،تعداد6نفرپزشک و5نفرماما ویک نفربهیارجذب وباعقدقراردادبکارگیری،درمراکزبهداشتی درمانی شهرها وروستاهای اشاره شده مستقرگردیدند.وازآنجائیکه وظيفه تامين خودرو و فضاي فيزيكي براي ارائه خدمات و بيتوته پزشك (پزشكان) مراكز بهداشتي درماني نيز با توجه به امكانات موجود و تفاهم با بيمه استان، به عهده مركز بهداشت شهرستان بودباپیگیری ازطریق حوزه معاونتهای بهداشتی وپشتیبانی وریاست دانشگاه خوشبختانه درحدمطلوبی نیازهای اساسی برنامه مرتفع گردید.
درادامه،براساس تبصره73ازماده 44آخرین دستورالعمل اجرائی برنامه، اولين وظیفه پزشك خانواده پس از شناخت جمعيت تحت پوشش خود و ثبت نام از آنها، تشكيل پرونده سلامت خانوار براي هر فرد از افراد خانوار به منظورتعیین سطح سلامت ومیزان شیوع بیماریها درحامعه تحت پوشش خودتعیین شده بود،که دراین راستا تاکنون 80%ازخانوارها دارای پرونده سلامت شده اند.
 
سوال:
لطفا"توصیه های لازم برای اجرای هرچه بهتر برنامه رابیان فرمائید.
 
پاسخ:
اجراي موفقيت آميز برنامه مراقبتهاي اوليه بهداشتي (PHC) در قالب نظام شبكه هاي بهداشتي درماني كشور، ما را به اين نتيجه منطقي رساند كه اجراي هر برنامه و طرح ديگري در كشور زماني موفق خواهد بود كه از اصول حاكم بر مراقبتهاي اوليه بهداشتي پيروي كند. لذا، همان 4 اصل بنياني نظام شبكه بهداشت و درمان كشور يعني برقراري عدالت اجتماعي، همكاري بين بخشي، مشاركت مردمي و استفاده از تكنولوژي مناسب، مهمترين اصول در تمامي مراحل اجراي برنامه پزشك خانواده قرار گرفتند كه به شكلي اجرايي بايد به آنها توجه داشت و از آنان فاصله نگرفت.
 
سوال:
درپایان بفرمائیدآیابرنامه پزشک خانواده درشهراردکان نیزاجراخواهدشد؟
 
پاسخ:
 
وزارت بهداشت برنامه خود را براي اجراي طرح پزشك خانواده در شهرهاي زير 50 هزار نفر و زير 100 هزار نفر به دولت ارائه كرده است.اما اجراي اين طرح نيازمند همكاري و مشاركت وزارت رفاه هم هست كه بايد منابع مالي آن را تأمين كند.
به اعتقادبنده اجراي طرح پزشك خانواده در شهرها نيازمند اقدام عملي است. با حرف و شعار نمي‌شود كاري كرد ،همه مسئولان و كارشناسان هم مي‌دانند كه نجات نظام سلامت كشور و حل گرفتاري‌هاي مردم و جلوگيري از هدر رفتن منابع مالي سلامت هيچ راه ديگري جز اجراي گام به گام طرح پزشك خانواده ندارد.امااجرائی شدن این برنامه درشهرهای بزرگ به علت بي نظمي و پراكنده بودن بخش خدمات درمانی دولتی وخصوصی وتعددبیمه ها وپیچیدگی ساختارفرهنگی واجتماعی حاکم درشهرها ی بزرگ و سایرعوامل دیگربه راحتی روستاهانیست،وعزم ملی ومشارکت سیاسی وبین بخشی ونیزهمکاری نزدیک مردم رامیطلبد .
ومادرحال حاضربافراخوان خانوارهای شهری به مراکزبهداشتی درمانی،جهت تکمیل پرونده سلامت خانوارخود،مقدمات اجرائی این برنامه را تسهیل خواهیم نمود.تاانشاالله بعدازابلاغ آئین نامه های اجرائی،برنامه به نحوه شایسته ودرخور و شأن مردم شریف اردکان عملیاتی شود.